Jest najmniejszym i najbardziej zapomnianym miejscem pielgrzymkowym na Warmii. Wieś lokowana w 1349 r. przez kapitułę warmińską z przeniesienia wsi pruskiej zamieszkałej przez ludność niewolną na prawo chełmińskie. We wsi znajduje się późno barokowy kościół z klasycystyczną fasadą pod wezwaniem Podwyższenia Krzyża Świętego, powstał na miejscu wcześniej wybudowanych kaplic: w 1570 roku i początku 1675/67 roku. W kaplicy przechowywano słynący łaskami „czarny krucyfiks” znaleziony w lesie nad Wałszą. Podczas epidemii dżumy w 1709 r. kapituła warmińska ślubowała wybudować w tym miejscu kościół. Ślubowanie to miało wyjednać miłosierdzie Boże i zaradzić epidemii. Świątynię wybudował w latach 1720-1728 Jan Krzysztof Reimers z Ornety, działający na polecenie Kapituły Warmińskiej.
Narożne kaplice wybudowano w latach 1820-1836. Projekt kościoła nawiązuje do sanktuarium w Świętej Lipce. Neoklasycystyczna fasada pochodzi z 1830 roku. We wnętrzu świątyni pozorne sklepienie krzyżowe z lunetami pokryte jest zaskakującą przepychem późnorenesansową polichromią z czternastoma scenami Legendy Krzyża Świętego. „Czarny krucyfiks” znajduje się w ołtarzu głównym i pochodzi z ok. 1400 r. Po odnalezieniu zasłynął cudami i już od połowy XVI w. przyciągał wiernych. Dzisiaj pielgrzymi rzadko zaglądają do Chwalęcina. Tylko w niedzielę odprawiana jest jedna msza święta.