Stoczek Klasztorny

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Cimoszko

W 2017 roku do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie został złożony wniosek z prośbą o nadanie Sanktuarium Matki Pokoju w Stoczku Klasztornym statusu Pomnika Historii.

Do uznania za Pomnik Historii zgłoszony został kościół wraz z krużgankami oraz klasztor. Granice zgłaszanego obszaru wyznaczają linie murów krużganków i klasztoru.

Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 2022 roku Sanktuarium Matki Pokoju w Stoczku Klasztornym zostało uznane za Pomnik Historii. „Miejsce to zostało docenione ze względu na wartości historyczne, artystyczne i naukowe oraz walory krajobrazowo-przestrzenne, założenia klasztornego, cennego zabytku architektury i sztuki barokowej, zachowanego w otwartym krajobrazie wiejskim, a wczasach najnowszych – miejsca internowania kardynała Stefana Wyszyńskiego. Obszar Pomnika Historii Stoczek Klasztorny – Sanktuarium Matki Pokoju obejmuje kościół pod wezwaniem Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny z otaczającymi go krużgankami i klasztorem”. Jest to szósty Pomnik Historii w województwie warmińsko-mazurskim.

Fot. Przemysław Cimoszko

 Historia Sanktuarium w Stoczku Klasztornym

Sanktuarium Maryjne w Stoczku Klasztornym położone w Archidiecezji Warmińskiej, początkami swymi sięga średniowiecza, prawdopodobnie czasów założenia wsi Stoczek przez biskupa warmińskiego Hermana z Pragi w 1349 r.

Powstanie Sanktuarium związane jest z sytuacją polityczną Rzeczpospolitej XVII wieku (wojny z Rosją, Turcją i Szwecją) oraz z pobożnością maryjną biskupa Mikołaja Szyszkowskiego. Widząc, jak bardzo ucierpiała jego diecezja od protestanckich Szwedów oraz jak niepewnym okazał się rozejm Rzeczpospolitej Polskiej, zobowiązał się zbudować we własnej diecezji świątynię ku czci Matki Bożej, jeśli nastanie upragniony pokój.

12 września 1635 roku w Sztumskiej Wsi zawarto ze Szwedami 26-letni rozejm. Biskup Mikołaj Szyszkowski wypełniając ślub zbudował w latach 1639 – 1641 okrągłą świątynię z kopułą, na wzór rzymskich bazylik, jako dar dla Królowej Pokoju. W 1640 roku sprowadził z Rzymu kopię obrazu Matki Bożej „Salus Populi Romani”.

Troskę o sanktuarium powierzono Ojcom Franciszkanom z Barczewa, którym biskup Mikołaj Szyszkowski zbudował drewniany klasztor. Wkrótce okazał się za mały i w 1666 roku, w 700 rocznicę Chrztu Polski, biskup warmiński Jan Wydżga zbudował nowy, murowany klasztor. Wiele tysięcy pielgrzymów corocznie nawiedzało sanktuarium w Stoczku. Dokonywało się tutaj wiele cudów, głównie uzdrowień, obejmujących choroby śmiertelne
i nieuleczalne: epilepsje, bóle głowy, schorzenia oczu, przywrócenie słuchu, wzroku, władzy w nogach oraz uwolnienie od zarazy.

W okresie zaborów świątynia w Stoczku przechodziła różne koleje losu. Był nawet okres 15 lat kiedy w sanktuarium nie odprawiano Mszy Świętej, ponieważ było zamknięte w latach 1826 -1841 przez władze pruskie.

Ponowny rozkwit sanktuarium rozpoczyna się od 1841 roku. W drugiej połowie XIX i na początku XX klasztor służył jako dom rekolekcyjny. Ruch był tak duży, że dobudowano drugie piętro w 1909 roku. Po zakończeniu II wojny światowej Stoczek wraz z Warmią wrócił do Polski.

Wielkim czcicielem Bożej Matki i dobrodziejem Stoczka był Prymas Polski bł. Stefan Wyszyński. Internowany przez władze komunistyczne i uwięziony w opuszczonym i zimnym klasztorze (1953-1954 r.) w dniu
8 grudnia 1953 roku złożył Akt Osobistego Oddania się Matce Bożej, który później rozszerzył na cały naród w postaci Ślubów Jasnogórskich. Tutaj, w Stoczku dojrzewała w Nim myśl o Wielkiej Nowennie przed Millenium Chrztu Polski. W 1977 roku złożył także prymasowskie wotum – bursztynowy różaniec, który obecnie znajduje się na wizerunki Matki Bożej. W klasztorze mieści się Izba Pamięci ku czci Prymasa, cela więzienna, a w kościele znajduje się płaskorzeźba wykonana z brązu, której fundatorem jest Prymas Polski Kardynał Józef Glemp.

Opiekunami sanktuarium w Stoczku Klasztornym od 1957 roku są Księża Marianie, którzy przez wiele lat mozolnie remontowali klasztor i kościół po zniszczeniach, dewastacjach i grabieżach wojennych. Długo przygotowywano się do koronacji cudownego obrazu Matki Bożej Pokoju, której dokonał św. Jan Paweł II na Jasnej Górze 19 czerwca 1983 roku. Podczas koronacji marianie usłyszeli słowa, które stały się programem codziennej posługi w sanktuarium: „Wypraszajcie pokój dla całej ziemi”. Jest to jedyny obraz na Warmii, który koronował Papież Polak. W dniu 19 maja 1987 roku św. Jan Paweł II wyniósł świątynię w Stoczku Klasztorny do godności bazyliki mniejszej.

Stoczek Klasztorny to przede wszystkim Sanktuarium Matki Pokoju i drugie miejsce uwięzienia bł. Stefana Wyszyńskiego. Jednakże dodatkowym walorem, podkreślającym wyjątkowość tego miejsca jest przyroda,
a w szczególności piękny ogród przyklasztorny, ostoja ciszy i spokoju – miejsce, które sprzyja zadumie nad nieprzemijającymi wartościami. Misją tego miejsca jest szerzenie orędzia pokoju i pojednania między narodami oraz przekazywanie dziedzictwa prymasowskiego. W sanktuarium odbywają się również okolicznościowe koncerty oraz plenery malarskie, rekolekcje, dni skupienia, wiele osób szuka w tym miejscu wyciszenia, próbuje odpocząć
od codziennego zgiełku i odnaleźć sens życia.

Ks. Wojciech Sokołowski MIC
kustosz sanktuarium w Stoczku Klasztornym     

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Keler Kancelaria Prezydenta RP

Fot. Przemysław Cimoszko